Gooit Erdogan het economische roer om na zijn verkiezingszege?

Turkije Tijdens de verkiezingscampagne gaf president Erdogan miljarden uit om burgers te compenseren voor de hoge inflatie, en om de lira te stutten. Nu krijgt hij de rekening van zijn spendeerdrift gepresenteerd.
Nu de verkiezingen voorbij zijn, is de dag van afrekening aangebroken in Turkije. President Erdogan won een historische derde termijn mede dankzij ongekende financiële stemmenlokkerij. Tijdens de campagne gaf hij miljarden dollars uit om burgers te compenseren voor de hoge inflatie, en nog eens tientallen miljarden dollars om te voorkomen dat de lira vóór de stembusgang een politiek gevoelige duikvlucht zou maken. En nu krijgt hij de rekening van zijn spendeerdrift gepresenteerd.
De status quo, waarbij de wisselkoers van de lira op kunstmatige wijze stabiel wordt gehouden, is onhoudbaar geworden. Analisten voorspellen een betalingsbalanscrisis als Erdogan het roer niet omgooit. Want Turkije heeft een groot tekort op de betalingsbalans (het land importeert meer dan het exporteert), waardoor er meer vraag is naar dollars dan aanbod. Maar de centrale bank heeft dit jaar haar laatste buitenlandse reserves verbrast om de lira stabiel te houden in aanloop naar de verkiezingen en een zege van Erdogan te verzekeren. Omdat de buitenlandse reserves nu negatief zijn, en de rente (8,5 procent) lager is dan de inflatie (43 procent), is de druk op de lira enorm.
Daarom zakte de Turkse munt na de verkiezingen zo snel weg. De lira bereikte deze week een nieuw dieptepunt ten opzichte van de dollar. De munt werd vrijdag verhandeld voor bijna 21 ten opzichte van de dollar, waardoor de verliezen dit jaar al bijna 10 procent bedragen. „De huidige uitverkoop van de lira vindt zijn oorsprong in de serie renteverlagingen die de centrale bank in september 2021 begon”, twitterde Robin Brooks, de hoofdeconoom van het Institute of International Finance, de denktank van de bankensector. „Die renteverlagingen moeten teruggedraaid worden om de lira te stabiliseren.”
Maar Erdogan is fel gekant tegen hoge rente, die hij ten onrechte ziet als de oorzaak van hoge inflatie. Hij benoemde de ene na de andere gouverneur van de centrale bank totdat hij er één vond die bereid was koste wat kost de rente te verlagen. De gevolgen waren groot. De lira belandde in een vrije val en de inflatie liep op tot 85 procent. Het was een schril contrast met het beleid in de eerste helft van Erdogans bewind, toen Turkije de favoriete opkomende markt was van buitenlandse investeerders. Maar de westerlingen zijn grotendeels vertrokken vanwege Erdogans grillige economische beleid en zijn overname van de staatsinstellingen, die ooit werden geleid door capabele technocraten.
Intussen worden de Turken armer. Want hun land is afhankelijk van de import en heeft een structureel tekort op de betalingsbalans. Dus iedere daling van de lira vertaalt zich in hogere inflatie. Om een verdere val van de munt te voorkomen, hebben de autoriteiten zich steeds meer bemoeid met de valutamarkten, tot het punt dat de lira in feite geen zwevende wisselkoers meer heeft. De regering introduceerde een depositogarantiestelsel, dat spaarders compenseert voor de waardedaling van de lira. Ook werden exporterende bedrijven verplicht om 40 procent van hun inkomsten in buitenlandse valuta aan de centrale bank te verkopen. Dit gaf de bank meer munitie om de lira te stutten.
Ondertussen zakt de lira steeds verder weg. Nu is 1 dollar ongeveer 21 lira waard. De munt zal waarschijnlijk moeten dalen naar 25 per dollar om exporteurs tevreden te stellen. Die zeggen dat hun concurrentiepositie is verzwakt door de ingrepen van de centrale bank, die ervoor hebben gezorgd dat de lira overgewaardeerd is.
Naarmate de lira daalt, stijgen de kosten van het depositogarantiestelsel, waar burgers en bedrijven inmiddels zo’n 125 miljard dollar in hebben gestopt. Want de overheid compenseert hen voor elke koersdaling van de lira.
Erdogan heeft na de verkiezingen gesuggereerd dat hij het roer wil omgooien en wil terugkeren naar een orthodoxer economisch beleid. „We zijn vastbesloten stappen te ondernemen om het verlies aan welvaart in verschillende delen van onze samenleving te compenseren”, zei hij woensdag tegen ondernemers in de hoofdstad Ankara. Hij zei dat zijn regering een goede staat van dienst heeft wat betreft het bestrijden van inflatie – wat in de eerste helft van zijn bewind ook zo was. „
Om dit te bereiken, wil Erdogan een internationaal gerespecteerd economisch team aanstellen. Zaterdag zal hij zijn nieuwe kabinet presenteren.