De dambreuk die enorme overstromingen veroorzaakt in zuidelijk Oekraïne heeft geen grote gevolgen voor het verloop van de oorlog, zeggen deskundigen. Maar als de Kachovka-dam bij Cherson doelbewust is opgeblazen, past dat in een lange geschiedenis.
Water als oorlogswapen: Willem van Oranje gebruikte het tegen de Spanjaarden in de 16de eeuw, Saddam Hoessein tegen sjiitische rebellen in 1993. In de Tweede Wereldoorlog gebeurde het ook, met wisselend succes.
Maar eerst, Oekraïne. Daar zijn de overstromingen een ramp op de korte en lange termijn, maar voor het verwachte tegenoffensief van het Oekraïense leger zullen ze weinig gevolgen hebben. Dat zegt onderzoeker Michiel Hijmans van Instituut Clingendael.
“Oekraïne was niet van plan om een tegenoffensief vanuit het zuiden te beginnen”, zegt hij. “In maart dit jaar wisten ze al dat een aanslag op de dam er mogelijk aan zat te komen.” Het Oekraïense tegenoffensief gaat noordoostelijker plaatsvinden en dat was aan beide kanten van het front al lang bekend, volgens Hijmans.
De gevolgen voor de oorlog blijven dus beperkt, maar de ecologische en menselijke gevolgen zijn groot. Historisch kwam dat vaker voor.
Een van de bekendste sabotageacties tegen een dam vond plaats op 16 mei 1943. De Duitse Möhnedam zorgde voor de watervoorziening en stroom in een groot deel van de Roervallei. De Duitsers verdedigden de dam met onderwater netten tegen torpedo’s en luchtafweer tegen bommenwerpers. Maar de Britse Royal Air Force zette een geheim wapen in een stuiterbom.
Het opblazen van dammen was destijds geen oorlogsmisdaad. Pas in 1977 werd een protocol toegevoegd aan de Geneefse Conventie tegen oorlogshandelingen die excessief inhumaan, disproportioneel of willekeurig zijn. Daaronder valt het veroorzaken van grote milieuschade die de volksgezondheid en leefbaarheid van een gebied in gevaar brengen.
Volgens dat protocol is het aanvallen van dammen en dijken verboden als dat waarschijnlijk tot grote verliezen gaat leiden onder de burgerbevolking. Zelfs wanneer deze objecten militaire doelen zijn, een gebied laten onderstromen is niet de enige manier waarop water als wapen kan worden gebruikt. Vanaf 1990 liet Saddam Hoessein dijken bouwen in zuidelijk Irak, met het doel om de grote moerassen daar droog te leggen. Zijn vijanden, de sjiitische rebellen, gebruikten de moerassen namelijk als uitvalsbasis. Daarmee zijn de moeraslanden blijvend ernstig beschadigd.
