Mark Rutte heeft zondag in zijn afscheidstoespraak live vanuit het Torentje teruggeblikt op bijna veertien jaar premierschap. Rutte toonde zich dankbaar en zelfkritisch, vooral over het toeslagenschandaal en de aardbevingsproblematiek in Groningen.
In zijn toespraak blikte Rutte terug op de afgelopen veertien jaar van zijn periode als premier. “De tijd is voorbij gevlogen”, zei hij. “Nog heel even en mijn tijd als uw minister-president zit erop. Dat voelt opmerkelijk en ik word er ook weemoedig van.”
Maar Rutte kijkt vooral dankbaar terug op een bijzondere en intensieve tijd. “Ik heb de mooiste en verdrietigste momenten meegemaakt. Als premier ben je in de bevoorrechte positie om iets te betekenen, en ik hoop dat dat gelukt is.”
Hij vervolgde: “Als premier is je best doen en het goed doen niet hetzelfde. Ik denk aan het toeslagenschandaal en Groningen. Dat is niet goed gegaan, en dat trek ik mijzelf aan.” Hij heeft “verdrietige” gesprekken gevoerd met ouders en kinderen die de dupe waren van het toeslagenschandaal. “Zoveel onrecht en verdriet kruipen onder je huid, die gesprekken zullen me altijd bijblijven.”
Als dingen niet goed gaan, moet je ze rechtzetten, vindt Rutte. “Dat heb ik geprobeerd. Het is en blijft diep frustrerend dat het niet sneller gaat. Maar ik heb er alle vertrouwen in dat onze opvolgers daarmee aan de slag blijven. Zodat u verder kunt, dat wens ik u toe.”
Naast de fouten die hij heeft gemaakt, blikte Rutte ook terug op zijn beginjaren. Toen was er sprake van een economische crisis. “Het roer moest om, met de meest ingrijpende bezuinigingen ooit. Het is achteraf een wonder hoe snel we als land uit dat dal zijn gekropen. Dat hebben we samen gedaan, en daar ben ik trots op”, zei Rutte.
Tijdens zijn periode als premier kreeg Rutte ook te maken met een enorm ingrijpende gebeurtenis: de aanslag op MH17 bijna tien jaar geleden. “Het is nog zo dichtbij. Iedereen herinnert zich de verschrikkelijke beelden, de rouwstoet en de indrukwekkende nationale herdenking. Voor mij is MH17 de meest ingrijpende en emotionele gebeurtenis uit mijn premierschap.”
“MH17 heeft mijn persoonlijke kijk op de wereld veranderd. Ik realiseerde me hoe belangrijk het is om als land niet alleen te staan. Het is cruciaal dat ons land is ingebed in de Europese Unie en de NAVO. Samen sta je sterker dan alleen. Juist nu moet die gedachte ons motiveren om Oekraïne te blijven steunen, voor vrede daar en veiligheid hier.”
De afgelopen weken en dagen kreeg Rutte vaak de vraag wat hem het meeste bij zal blijven van veertien jaar premierschap. “Ik noemde al MH17, dat laat me nooit meer los. Maar ik denk ook dat ik excuses aanbood voor het handelen van de Nederlandse regering tijdens de Holocaust. Met Ketikoti morgen denk ik ook aan de excuses voor de slavernij. Als vertegenwoordiger van iets groters, een land, een samenleving. Het is hoogst eervol dat ik die rol heb kunnen vervullen.”
Maar ook de coronatijd zal Rutte bijblijven. “Ik weet nog goed hoe gespannen ik was voor de eerste toespraak vanuit dit Torentje, in de coronatijd. We wisten niet dat deze achtbaanrit ruim twee jaar zou duren. Twee jaar waarin mensen hun geliefden verloren. Twee jaar waarin het leven anders was. Corona raakte aan alles. Onze gezondheid, werk en inkomen, en onze samenleving.”
Rutte geeft toe dat hij als premier samen met het kabinet steken heeft laten vallen. Maar hij ziet ook iets positiefs terug in die periode. “De zorg leverde een ongekende prestatie. Iedereen maakte er het beste van, er ontstonden initiatieven om elkaar te helpen en troosten. Ook dat is Nederland.”
“Nederland is een gaaf land. Dat heb ik misschien iets te vaak gezegd, maar dat is omdat ik het meen”, gaf Rutte toe. “Er is hier geen oorlog, je mag zijn wie je bent, en onze democratie is sterk. Je mag luid en duidelijk laten weten als je ergens niet mee ons bent.” Daarnaast prees hij de vrije pers en onafhankelijke rechters. “Maar het zit in mensen, die maken het land.”
“Er wordt ook best wel eens gemopperd, dat is ook Nederland. Maar als het er op aankomt, helpen we elkaar. Ik kan daarom alleen maar herhalen: let een beetje op elkaar, ik reken op u”, vroeg hij aan de kijkers.
Als laatste bedankte Rutte Nederland. “Ik vond het een eer om jullie minister-president te mogen zijn. En ik heb het met ongelofelijk veel plezier gedaan. Dank, dank, dank.”
Het is niet gebruikelijk dat een vertrekkend premier het land een laatste keer toespreekt vanuit zijn iconische werkkamer. Voor Rutte was het de derde keer dat hij een toespraak hield vanuit het Torentje. Hij deed dat twee keer eerder in 2020, tijdens de coronapandemie.
Daarvoor was premier Joop den Uyl de laatste die zich vanuit het Torentje richtte tot het land. Hij hield in 1973 een toespraak over de oliecrisis.
Rutte werd woensdag officieel benoemd tot secretaris-generaal van de NAVO. Per 1 oktober zal hij het stokje overnemen van Jens Stoltenberg. Ruttes laatste publieke optreden als premier zal maandag zijn, bij de herdenking van het Nederlandse slavernijverleden.
Dinsdag staat het nieuwe kabinet op het bordes dat voortkomt uit de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB. Dan wordt Rutte opgevolgd door Dick Schoof.
