Na de moordaanslag op Donald Trump is één ding zeker: de Amerikaanse verkiezingscampagne, die al werd gekenmerkt door verdeeldheid en vijandigheid, komt nog verder onder hoogspanning te staan.
De belangrijkste vraag na de moordpoging is wat de schutter bezielde. Uit de details die nu bekend zijn over de twintigjarige Thomas Matthew Crooks, ontstaat het beeld van een stille eenling. De FBI liet weten dat hij waarschijnlijk alleen handelde. Er is een reële mogelijkheid dat zijn motieven niet goed zullen aansluiten bij een overzichtelijk frame over de strijd tussen Republikeinen en Democraten.
Toch leggen veel Republikeinen de schuld voor de moordpoging bij president Joe Biden en zijn partij. Volgens hen hebben de Democraten een politiek klimaat geschapen dat geweld aanmoedigt. Crooks zou tot zijn acties zijn gekomen omdat de Democraten Trump afschilderen als een dictator in spe en een bedreiging voor de Amerikaanse democratie.
Daarbij wijzen ze onder meer naar gelekte uitspraken van Biden. Die zei vorige week tegen politieke donoren dat het tijd was om twijfels over zijn kandidatuur te laten varen, de aanval op Trump te openen en hem in de “bull’s eye” te plaatsen. “Joe Biden heeft de orders gegeven”, stelde de Republikeinse afgevaardigde Mike Collins uit Georgia zondag op X.
Ben Carson, oud-minister van Huisvesting, schreef op hetzelfde sociale medium: “Ze hebben geprobeerd hem bankroet te maken. Ze hebben geprobeerd hem te besmaden. Ze hebben geprobeerd hem in de gevangenis te zetten. Nu hebben ze geprobeerd hem te vermoorden, maar als God hem beschermt, zullen ze nooit slagen.”
Die Republikeinse reacties sluiten naadloos aan op de thema’s van vervolging en wraak die al een belangrijke pijler onder Trumps campagne waren. Hij presenteert zichzelf steevast als een sterke, mannelijke leider, de enige die het land kan beschermen tegen schaduwachtige vijanden van binnenuit.
“Ze zitten niet echt achter mij aan, ze zitten achter jullie aan”, zei Trump vorig jaar tegen zijn aanhangers tijdens de eerste rally van zijn campagne. “Ik sta alleen in de weg.” Dat werd een gevierde campagneleus. De beelden van zaterdag – van Trump die met bebloed gezicht en omringd door lijfwachten zijn vuist in de lucht steekt en “Vecht! Vecht!” scandeert – maken dat verhaal veel krachtiger.
“De Republikeinen willen dit incident duidelijk aangrijpen om Trumps critici tot zwijgen te brengen, door te suggereren dat elke vorm van kritiek een oproep tot geweld tegen hun kandidaat is”, zegt Andrew Gawthorpe, onderzoeker en docent Amerikaanse Geschiedenis aan de Universiteit Leiden.
“Trump doet als kandidaat veel radicale beloften, waarvan veel ook te maken hebben met geweld. Dus dat ontneemt Democraten de taal die ze nodig hebben om hem doelgericht aan te vallen op zijn standpunten en verleden.”
De oudste zoon van Trump, Donald junior, zei zondag bijvoorbeeld tegen de tv-zender Newsmax dat “links” zijn vader nu niet langer verantwoordelijk kan houden voor de bestorming van het Capitool in Washington op 6 januari 2021. De oud-president wordt momenteel strafrechtelijk vervolgd voor zijn rol bij dat incident.
Voor de Democraten komt de moordpoging op Trump als een “nieuwe mokerslag”, zegt Gawthorpe, na weken van groeiende twijfel over het vermogen van Biden om Trump te verslaan. “Veel van de Democraten die probeerden hem als kandidaat te vervangen, hebben gezegd dat ze dat voorlopig zullen staken. Ze vinden het ongepast om hem te ondermijnen, terwijl hij probeert met deze crisis te dealen.”
Biden hield al vol dat hij niet van plan was opzij te stappen. Gawthorpe: “Dit uitstel is mogelijk precies wat hij nodig heeft om de opstand binnen zijn eigen partij de kop in te drukken en aan te blijven als kandidaat. Biden heeft gezegd dat hij de peilingen waarin hij achterloopt op Trump, niet gelooft. Als die achterstand groeit, kan hij nu zeggen: ‘Dat ligt niet aan mij, maar komt door de aanslag op Trump.'”
Moorden op presidentskandidaten, of pogingen daartoe, zijn eerder voorgekomen in de moderne Amerikaanse geschiedenis, zegt de historicus. Maar niet eerder gebeurde dat op een moment dat de politieke verdeeldheid in de VS zo diep was als nu.
“Dat maakt het moeilijker om de gevolgen te voorspellen. Waarschijnlijk zal de kritiek op Trump in de media in ieder geval een tijdlang ingetogener zijn en krijgt hij een boost in de peilingen, zeker op de korte termijn. We hebben nog zo’n vier maanden te gaan tot november, maar dit kan de koers van de race veranderen.”
