De Amerikaanse president Joe Biden waarschuwde donderdag in zijn afscheidstoespraak voor een “gevaarlijke concentratie van technologie, macht en rijkdom”. Daarbij verwees hij duidelijk naar de opkomst van big tech. Daarnaast eiste de aftredende president het succes van de Gazadeal op.
Biden loofde in zijn zeventien minuten durende speech de Amerikanen en zijn eigen prestaties, maar zijn waarschuwingen waren duidelijk. Zijn kritiek was gericht op de opkomende oligarchie, oftewel dat de macht bij een kleine groep mensen ligt. Hij leverde daarbij indirect kritiek op een aantal personen.
Zo noemde hij de opkomst van een oligarchie “een gevaar voor de democratie, iets wat we eerder hebben gezien”. Amerikaanse media zien het als een duidelijke uithaal naar Donald Trump, die bijvoorbeeld techmiljardair Elon Musk minister van Overheidsefficiëntie wil maken.
X-eigenaar Musk is onderdeel van het andere deel van de waarschuwing: de toenemende macht van techbedrijven. Biden is bang voor “de mogelijke opkomst van een tech-industrieel complex dat ook de VS reële gevaren kan opleveren”.
Zo stelde de president dat het land wordt overspoeld door desinformatie die de persvrijheid bedreigt. Die “lawine aan desinformatie” maakt volgens hem machtsmisbruik door “een ultrarijke elite” mogelijk. Biden leverde indirect kritiek op Meta, het techbedrijf van Mark Zuckerberg.
Meta besloot onlangs te stoppen met onafhankelijke factcheckers voor zijn socialemediaplatformen in de Verenigde Staten. Biden stelde dat de platforms verantwoordelijk moeten worden gehouden om “onze kinderen, onze families en onze democratie te beschermen tegen machtsmisbruik”.
Wel biedt kunstmatige intelligentie volgens Biden grote kansen voor de economie en de maatschappij. Maar hij noemde ook de keerzijde bij een gebrek aan voorzorgsmaatregelen: “AI kan nieuwe bedreigingen vormen voor onze rechten, onze manier van leven, onze privacy, hoe we werken en hoe we ons land beschermen.” Hij zei expliciet dat de VS en niet China de ontwikkeling van AI in de wereld moet leiden.
De aftredende president stond ook stil bij wat volgens hem de successen van zijn presidentschap zijn. Zo noemde hij het economische herstel, de aanscherping van de wapenwet en de toename van het aantal Amerikanen dat een ziektekostenverzekering heeft.
Ook het bestand tussen Israël en Hamas, dat woensdagavond werd gesloten, claimde hij. Het plan voor het bestand is door zijn regering ontworpen én hij heeft vertegenwoordigers van Trumps aanstaande regering erbij betrokken, benadrukte hij. Trump zei woensdag dat het “epische bestand” het gevolg was van zijn verkiezingsoverwinning.
De toespraak wordt niet alleen gezien als Bidens afscheid van het Witte Huis, maar ook als zijn afscheid van de Amerikaanse politiek. Oud-president Barack Obama bedankte Biden direct na diens toespraak via X voor “zijn leiderschap, vriendschap en dienstbaarheid aan de VS”.
