Iran is executie-koploper, maar steeds meer moordenaars worden er vergeven

De cijfers in het nieuwste rapport van mensenrechtenorganisatie Amnesty International liegen er niet om: met 576 uitgevoerde doodstraffen in 2022 is Iran opnieuw een van de landen met de meeste executies ter wereld. Het zijn er ook veel meer dan in 2021, 83 procent meer. Volgens mensenrechtenorganisatie Iran Human Rights (IHR) is dat een gevolg van de aanhoudende anti-regeringsprotesten. De Iraanse overheid zou de doodstraf gebruiken om demonstranten te intimideren.
Maar hoewel Iran een van de koplopers blijft in het uitvoeren van doodstraffen, zijn er ook steeds meer terdoodveroordeelden die door de families van hun slachtoffers worden vergeven. Zij ontkomen daarmee aan hun doodvonnis. Waar IHR in 2015 nog 262 gevallen van vergeving rapporteerde, werden er afgelopen jaar 624 terdoodveroordeelden gespaard.
Dat meer veroordeelden in leven blijven is grotendeels het werk van de Forgiveness Movement, een beweging van Iraniërs die zoveel mogelijk nabestaanden ervan probeert te overtuigen de moordenaar van hun geliefde te vergeven.
Dat is geen gemakkelijke taak, weet de Iraanse Mahboubeh Ramezani. Twintig jaar geleden vergaf zij de moordenaar van haar broer toen hij op het punt stond geëxecuteerd te worden. Nu probeert ze familieleden van slachtoffers te overtuigen hetzelfde te doen. “Want”, zo zegt ze, “hoe kon ik mijn kinderen ooit iets leren over barmhartigheid als ik zelf een man zou laten sterven?”
Op verschillende misdrijven staat in Iran de doodstraf, zoals drugsmisdrijven en morele of religieuze misdaden. Ook moordenaars krijgen in de regel de doodstraf, al geldt daarvoor speciale wetgeving in het islamitisch recht, ingevoerd na de Iraanse Revolutie van 1979.
Deze wet, ook wel Qisas genoemd, is gebaseerd op het oog-om-oogprincipe: wie een ander doodt, krijgt zelf de doodstraf.
“Familieleden hebben recht op vergelding”, zegt Arzoo Osanloo, hoogleraar recht, samenleving en rechtvaardigheid aan de Universiteit van Washington. “Bij moord is dat de doodstraf, maar nabestaanden kunnen ook kiezen voor Dija, een schadevergoeding.” Ook kunnen ze van vergelding afzien door de dader te vergeven.