Staakt-het-vuren is eerste stap op kronkelig pad naar de toekomst van Gaza
Het staakt-het-vuren dat dichtbij lijkt in de Gazaoorlog is welkom nieuws voor de Palestijnse burgers in het gebied. Maar de weg naar een permanente vrede en duidelijkheid over de toekomst van Gaza is nog lang en kronkelig.
Allereerst is het nog niet zeker dat de deal er komt. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu stelde donderdag de ministerraad uit waar die moest worden goedgekeurd. Volgens Netanyahu deed hij dat omdat Hamas de deal vlak voor de eindstreep probeerde te veranderen.
Meerdere internationale media meldden op basis van ingewijden dat Hamas een of twee specifieke leden die gevangen zitten in Israël wil ruilen in de eerste fase van de deal. De Israëlische regering wil daar het laatste woord over houden.
Ook als het staakt-het-vuren doorgaat, blijft het breekbaar. “Er kan nog van alles misgaan”, zegt Peter Malcontent, universitair docent Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Utrecht. “Als een van de partijen dat akkoord schendt, kan de strijd zo weer oplaaien.”
Een einde aan het geweld en een eerste gevangenenruil maken deel uit van de eerste fase van het akkoord. Bij de ruil gaat het om dertig Israëlische gegijzelden, ongeveer de helft van degenen die vermoedelijk nog leven, voor honderden Palestijnen.
Zestien dagen na het ingaan van fase één moeten er gesprekken komen over de precieze invulling van fase twee. Malcontent: “Het gaat nu om een tijdelijke wapenstilstand. Er moet nog worden onderhandeld over een definitief staakt-het-vuren.”
In fase twee wordt onder meer de vrijlating van de overgebleven Israëlische gegijzelden voorzien, opnieuw in ruil voor Palestijnen die vastzitten in Israël. Ook moet er een ‘duurzame vrede’ komen, inclusief de terugtrekking van alle Israëlische troepen. Fase drie draait om de wederopbouw en toekomst van Gaza.
Israël en Hamas hebben er beide belang bij om met een constructieve houding deel te nemen aan de onderhandelingen, zegt Malcontent. Voor Hamas is het doel relatief simpel: een definitief staakt-het-vuren. De groepering is een schaduw van zichzelf na meer dan een jaar oorlog.
Voor de Israëlische regering brengt acceptatie van de wapenstilstand een maatschappelijke verplichting mee. Malcontent: “Als in fase één dertig Israëlische gegijzelden zijn vrijgelaten en Israël toch de oorlog hervat, mag Netanyahu aan zijn bevolking uitleggen waarom de andere helft van de nog levende gegijzelden het haasje is.”
De Israëlische premier heeft ook te maken met de eisen van twee extreemrechtse partijen in zijn regering. Die zijn fel tegen de deal. Hun vertrek uit de coalitie zou een kabinetsval betekenen. En nieuwe verkiezingen, waarin de kansen van Netanyahu worden beschouwd als bar slecht.
Israëlische media meldden donderdag dat de twee partijen toch akkoord willen gaan. Maar alleen als Netanyahu belooft dat de oorlog wordt voortgezet na de eerste fase van het staakt-het-vuren. Daarmee zou de kwestie zes weken worden verschoven, maar is die niet opgelost.
Volgens deskundigen en betrokkenen speelde de aankomende Amerikaanse president Donald Trump een grote rol bij de totstandkoming van het staakt-het-vuren. Hij beloofde eerder dat “de hel zou uitbreken” in het Midden-Oosten als er geen akkoord zou komen voor zijn inauguratie op 20 januari. Trump wil de oorlogen in Oekraïne en Gaza zo snel mogelijk tot een einde brengen.
Netanyahu stond daardoor stevig onder druk. Maar op de langere termijn kan dat gunstig voor hem uitpakken, stelt Malcontent. “Donald Trump wordt een pro-Israëlische president. Dat hebben we tijdens zijn eerste termijn wel gezien. Het zou kunnen dat hij tegen Netanyahu zegt: ‘Fijn dat je het staakt-het-vuren hebt geaccepteerd. Ga in ruil je gang op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza.'”
Amerikaanse steun voor (of een gebrek aan weerstand tegen) nieuwe illegale nederzettingen in Palestijns gebied is ook aantrekkelijk voor de ultranationalisten in de coalitie van Netanyahu.
